مراسم شب یلدا در منطقه ها مختلف ایران - وبلاگ دوست

به گزارش وبلاگ دوست، ایرانیان از زمان های قدیم، شکوهِ شادی و دلخوشی را از سمت پروردگار و سختی و غم را از جانب اهریمن می دانستند، به همین علت پس از سرانجام یافتن یک دوره سختی و مشقت، آن را جشن می گرفتند. جشن هایی که از روزگار دور تا به امروز در میان ما ایرانیان همچنان به جای مانده اند، روزی برای رهایی از سختی های روزگار برپا می شده اند: نوروز، جشن مهرگان، جشن سده، چهارشنبه سوری و شب یلدا از آن دسته آیین هایی هستند که به شکرانه تماشا روزهای روشن برگزار می شدند. شب یلدا، یکی از متنوع ترین آیین هایی ست که در اقصی نقاط کشور عزیزمان، با باورها و مراسمی مخصوص همان منطقه ها برگزار شده و به خصوص در منطقه ها سردسیر کشور با آب و تاب بیشتری برپا می گردد. البته که در تمامی این مراسم، نقاط مشترک زیادی دیده شده اما همان تفاوت های اندک، به جذابیت و شیرینی این مراسم اضافه نموده است. همراه ما باشید تا در کنار هم، شب نشینی آیین یلدا را در منطقه ها مختلف ایران نظاره گر باشیم.

استان مازندران: چله شو

اهالی مازندران معتقدند که در اولین شب زمستان باید به فردی تحت عنوان آل یاری کرد تا روزیِ زمستان زیاد گردد. آل سرتاپای خود را سیاه می نماید و صورت خود را هم با پارچه ای سیاه می پوشاند و با رفتن به خانه همسایه ها و در زدن، از اهالی خانه برای آذوقه زمستانیِ نیازمندان خیرات طلب می نماید و در همین حین قصه ای قدیمی از پیرزن سرما به دوش را برای اهالی خانه نقل می نماید. مازندرانی ها شب اول زمستان را چله شو یا گت چله می نامند و در این شب در خانه بزرگان فامیل دور هم جمع می شوند و شب چره مخصوص شب چله را نوش جان می نمایند. آن ها معتقدند که اگر در این شب، ماست یا هندوانه بخورند دیگر تا آخر زمستان از سرما در امان خواهند ماند. بعلاوه در این شب، دختران دم بخت با پوشاندن صورت خود، از هفت خانه، چیزی هدیه می گیرند و اگر تا بازگشت به خانه کسی آن ها را ندید و نشناخت، به حاجت شان خواهند رسید.

استان اردبیل: چیله گجه سی

فصل زمستان در اردبیل به سه دوره مختلف تقسیم می گردد: 40 روز اول زمستان چله بزرگ، 20 روز بعد از آن چله کوچک و 30 روز آخر آن بایرام آیی یا ماهِ عید نامیده می گردد. آن ها بعلاوه چهار روز آخر چله بزرگ را بویوک چیله و سه روز اول چله کوچک را کیچیک چیله می نامند و زمانِ بین هفتم تا سیزدهم بهمن ماه را خیدیر نام گذاری نموده اند، چراکه در این زمان، اردبیل شاهد سرما و برف های سنگینی بوده است و سرمای زمستان درست در این بازه زمانی به اوج خود می رسیده است. به عقیده اردبیلی ها، با خاتمه خیدیر، زمستان هم به نوعی تمام می گردد. آیین شب چله در اردبیل بسیار مشابه آیینِ مرسوم و ملی شب چله در استان های دیگر است و میوه هایی نظیر هندوانه یا همان چیله قارپوزی، انار، مرکبات و قورقا یا همان گندم برشته، آجیل و دیگر تنقلات را در کنار اعضای فامیل سرو می نمایند و همگی دست به دعا برمی دارند تا به شکرانه این شب، خیدیر را به سلامت پشت سر بگذارند.

استان لرستان: شو چله یا توک چله

لرستانی ها در گویش محلی شان، شب یلدا را شو چله یا توک چله می نامند و در برخی منطقه ها لرستان به آن اول قهاره هم گفته می گردد که به معنی آغاز فصل زمستان، فصلی قهار و سخت و سرد با شب های بلند است. آن ها با برپایی مراسم شو چله و جمع شدن در خانه بزرگان فامیل و خوردن تنقلات و میوه های مختلف، خود را آماده آغاز فصل قهار سال می نمایند. لرستانی ها بعلاوه در این شب، رسم کُشتی را هم به جا می آورند؛ به این ترتیب که هر خانواده بسته به شرایط مالی و مالی اش، گوسفند، بز یا بوقلمونی را قربانی می نماید و همان شب در کنار اعضای فامیل، گوشتش را کباب نموده و می خورند. آیین دیگر لرستانی ها در این شب شال دَرکِنی است: در این مراسم جوانان و نوجوانان لُری به پشت بام خانه همسایگان و هم محلی ها می فرایند و با آویزان کردن شال بلند از بالای پشت بام به سمت پنجره اهالی خانه و خواندن اشعاری به گویش لری، از آن ها خیرات طلب می نمایند:

امشو اول قهاره خیر دِ حُونَت بَواره

نون و پنیر و شیرَه کیخا حُونَت نَمیرَه

معنی:

امشب اول زمستونه ، ان شاء الله خیر در خونه ت رو بزنه

نون و پنیر و شیره، بزرگِ خونه ت نمیره

استان خراسان جنوبی: کف زدن

از آیین های ویژه شب یلدا در استان خراسان جنوبی در کنار دورهمی ها و خوردن تنقلات و گرفتن فال حافظ، مراسم کف زدن است. در این مراسم ریشه گیاهی به نام چوبک را که در این منطقه به بیخ معروف است در آب می خیسانند و پس از چند بار جوشاندن آن در آبِ جوش، در تغار یا ظرفی بزرگ و سفالی می ریزند. مردان و جوانان فامیل این مایع را با چوب های نازک درخت انار که در آنجا دسته گز نامیده می شوند به قدری هم می زنند تا تمام مایع کف کند. کفِ آماده شده با اضافه کردن شیره، آماده خوردن شده و می گردد آن را با مغز گردو و پسته تزیین کرد. برخی از جوانان این منطقه، قبل از خودن کف ها، آن ها را به سر و صورت هم می مالند و با صدای خنده هایشان، سرما را از آزار رساندن به یکدیگر، می ترسانند.

استان مرکزی: چله بزرگه، چله کوچیکه، چله وسطی

آیین شب یلدا در استان مرکزی که یکی دیگر از استان های سردسیر ایران به شمار میرود، در سه شب متوالی و با عناوین چله بزرگه، چله وسطی و چله کوچیکه برگزار می گردد. در این شب ها، اهالی خانواده در کنار بزرگ ترهای فامیل جمع می شوند و دور کُرسی می نشینند و تنقلات شب یلدا را در کنار تعریف کردن خاطرات و قصه های قدیمی، جشن می گیرند. یکی از بازی های مرسوم در این شب و در بین اهالی استان مرکزی، بازی گل یا پوچ است که به وسیله بزرگترها با بچه ها و نوه های فامیل انجام می گردد و در نهایت، بزرگان هدیه ای به بچه ها فامیل می دهند تا هم کامشان شیرین گردد و هم دلشان از بودنِ بزرگ ترها گرم گردد و خودشان را برای زمستان های سخت استان مرکزی، آماده تر ببینند.

استان اصفهان: چله زری و عمو چله

اصفهانی های قدیم، زمستان را به دو بخش چله و چله کوچیکه تقسیم می نمایند: چله از اول دی ماه تا دهم بهمن و چله کوچیکه از دهم بهمن تا سی ام بهمن ادامه دارد. این آیین به دو بخش چله زری (ماده) و عمو چله (نر) تقسیم می گردد، زیرا اهالی اصفهان از گذشته، اشیا و اتفاقات را به دو جنس نر و ماده تقسیم می کردند. آن ها مراسم شب چله را برای خوشامد گویی به چله زری و عمو چله برپا می نمایند و به همین مناسبت، لباس ها و رخت خواب هایشان را در مقابل نور کم رمق آفتاب زمستان پهن می نمایند تا به این دو اعلام نمایند که برای آمدنشان آماده هستند. علاوه بر این، در شب اول زمستان، مثل سایر نواحی کشور، در خانه بزرگان فامیل جمع می شوند و با خوردن تنقلات، این شب را جشن می گیرند.

منبع:عـلی بـابا