مرموزترین غار دنیا در ایران است - وبلاگ دوست

به گزارش وبلاگ دوست، این بار قرار است درباره غار بسیار زیبا اما شگفت انگیزی برایتان بنویسیم که 69 سال پیش نزدیک بود شش نفر از اهالی شهر گرماب زنجان را ببلعد اما بعد از یک هفته، درست زمانی که گمشدگان ناامید از نجاتی بودند، از دام مرگ جستند.

به گزارش وبلاگ دوست، شاید برایتان جالب باشد بدانید که در بزرگ ترین غار خشکی، آبی و آهکی جهان، که در 165 کیلومتری جنوب غربی زنجان و پنج کیلومتری شهر گرماب قرار گرفته است، حتی مرنام جشن عقد و ازدواج هم برگزار می نمایند. این غار، خفاش هم دارد و اگر از تماشای پرواز خفاش ها بالای سرتان و آویزان شدن شان از قندیل ها و ستون های غار لذت می برید، می توانید سری به آن بزنید و البته در کنار خفاش ها، شگفتی ها و عجایب دیگری هم انتظارتان را خواهند کشید.

قرن ها قبل از اینکه پای انسان های معاصر به غار کتله خور برسد، انسان های اولیه آنجا را به عنوان سکونتگاه خودشان انتخاب نموده بودند. این غار، در یک منطقه مستطیلی شکل به وجود آمده و دهانه اش در 1700 متری از سطح دریا قرار گرفته. مجید یوزباشی، شش سال است که مدیریت مجموعه غار کتله خور را به عهده دارد: این غار متعلق به دوره سوم زمین شناسی است و هفت طبقه دارد که تا به حال فقط چهار طبقه از آن شناسایی شده است.

طبق آن چیزی که ما از پدران و پدربزرگ های مان شنیده ایم، مردم بومی در سال 1300 آنجا را کشف نموده اند. حفره ای در دامنه جنوبی کوه ساقیزلو و کمی بالاتر از رودخانه خشک وجود دارد که قبلا به شکل یک طاق مثلثی و کوچک بود با قطر 70 سانتی متر اما بعدها که حاشیه هایش را تراشیدند، مقدار حفره به یک و نیم متر رسید. از این دهلیز که عبور کنید، دالان ها و معابر کوچک و بزرگی را می بینید که وسعت بعضی از این دهلیزها، به 300-200 متر مربع هم می رسد.

کف دهلیزها و دالان ها، ناهموار است اما وقتی قرار باشد بشر حس کنجکاوی اش را ارضاء کند، به هر سختی هم که شده، وارد غار می شود؛ مثل غارنوردان اولیه که 400 متر اول غار را به صورت سینه خیز طی کردند. البته چون آب روان کف غار را ساییده، حرکت سینه خیز، غارنوردان را زخمی نمی کرد: 50 متر بعد از دهانه غار، وارد سالن بزرگی در غار می شوید که گنجایش هزار نفر را دارد. دالان های ورودی که در ابتدای غار وجود دارد، قبلا خیلی تنگ و باریک بود اما بعدها با عملیات هایی که روی آنها انجام دادند، عریض تر شدند.

ته یکی از دالان های طبقه اول غار، دهلیز بزرگی وجود دارد که در کف آن اسکلت حیوان چهارپایی نقش بسته است. اسکلتی که اصلا سر و شکل معمولی ندارد. از روی استخوان بندی جالبش، به نظر می آید حیوانی عجیب و غریب و متعلق به دوران های گذشته تاریخی باشد: 100 متر جلوتر از دهانه غار کتله خور، نشانه های حیات انسانی به خوبی دیده می شود. گفته می شود که 80 اسکلت بوده اما این طور نیست.

غار کتله خور یکی از مکان های تاریخی و گردشگری است که هرساله جهانگرد های خارجی و ایرانی از آن تماشا می نمایند

استخوان هایی که در کف غار است، همگی تکه تکه هستند و به شکل اسکلت های مجزا از هم وجود ندارند. کنار اسکلت ها، سفال های قدیمی به رنگ تیره دود زده وجود دارد که به نظر می آید متعلق به هزاره دوم قبل از میلاد باشد.

یک نظریه دیگر هم می گوید که اسکلت ها متعلق به دوره ایلخانان است. اما این نظرات با هم مغایرت دارند. واقعا معلوم نیست که صاحبان این اسکلت ها در چه دوره زمانی می زیستند. محلی ها به قسمتی که این اسکلت ها پیدا شده، یورت یری می گویند که به معنای محل زندگی است.

نام غار از کجا آمده؟

روایت های عجیبی درباره نام این غار وجود دارد. قدیمی ها می گویند که از پدران شان شنیده اند که در غار، موجودی وحشی زندگی می نموده که نامش کتله بوده. خوری هم که در پی کتله آمده، به معنای خوردن است. یعنی اگر این موجود چیز خوردنی ای می دید، بیرون می آمد و بعد از خوردنش، دوباره به غار برمی گشت.

عده دیگری هم می گویند نام غار در اصل کلهر بوده. کلهر، مردی بوده که در این غار زندگی می نموده. او، دو خواهر داشته که یکی شان در آق گنبد، که روی تپه بوده، زندگی می نموده و دیگری هم در دهی به نام قیزلار کندی. کلهر، برادر آنها هم از درون غار مراقب خواهرانش بود.

اما بعضی دیگر هم خلاف این ادعاها را دارند. می گویند واقعیت قضیه این است که در بعضی از منطقه ها غربی ایران، به کوه های کم ارتفاع کتل می گویند. اما در آخرین آنالیز های که به وجود آمده کتله به معنی پستی وبلندی و خوره به معنی راحتی وآسانی است. خود محلی ها یا همان مردم گرماب، به غار کتله خور، کتل کوتول هم می گویند.

کشف غار

از انسان های کنجکاو اولیه و بومی های شهر گرماب که بگذریم، می رسیم به سال 1330، به زمانی که اسداللـه جمالی، یکی از مردانی که در بخش کوهنوردی استان زنجان فعالیت می کرد، از وجود غار مرموز کتله خور با خبر شد: جمالی یک سال بعد از کشف غار به همراهی تیمی از کوهنوردان زبده، غار را پیمایش می نمایند. بعد از پیمایش، مقاله های زیادی درباره غار می نویسد که در روزنامه های آن موقع چاپ می شود. سال 86 هم سه اکیپ ایرانی، سوئدی و آلمانی به کتله خور آمدند. در سه هفته ای که در ایران اقامت داشتند، کروکی مسیرهای شناسایی شده در غار را کشیدند.

غار کتله خور هفت طبقه دارد که فقط چهارطبقه آن شناسایی شده است

زیبایی های غار

غار کتله خور که هنوز هم خصلت مرموز بودن را همراه زیبا بودنش حفظ نموده، پر است از ستون های بزرگ آهکی. جالب اینکه همین ستون های آهکی، غار را سرپا نگه داشته اند. غارها معمولا در مکان های آهکی ای که آب زیرزمینی یا سطحی در آنها جریان دارند، به وجود می آیند. آبی که املاح آهکی دارد، در غار جریان پیدا می نماید.

وقتی که اندازه املاح آهکی زیاد شود، به شکل رسوبات بی کربنات از قطرات آب جدا می شوند و روی کف یا سقف غار قندیل های منحصر به فردی را به وجود می آورند. غار کتله خور هم به این شکل به وجود آمده است. وارد آنجا که شوید، آن قدر زیبایی و شگفتی دارد که ممکن است ساعت ها بگذرد و شما متوجه گذر زمان نشوید. تماشای پدیده های غار چه استالاکتیت ها (چکنده ها) و چه استالاگمیت ها (چکیده ها) به رنگ های مختلف، قندیل های تو خالی که جزو کمیاب ترین نوع قندیل ها هستند، به غار جلوه ویژه ای داده است.

یوزباشی در ادامه می گوید: میدان ها و تالارهای بسیار زیبایی در این غار وجود دارد که به شکل اشیاء هستند. مثل تالار عروس و داماد، اتاق عقد، سه راهی کوهی، نخل سوخته، میدان پنج شیر، دست شیطان، پای سگ، پای فیل، مریم مقدس، میدان شمع، دو جادوگر، شتر با جهاز و شیر خوابیده. در این غار قندیل هایی به شکل سوزنی، پره ای، توخالی، گل کلمی وجود دارد که اگر کل غارهای جهان را بگردید، نمی توانید همه انواع قندیل ها را درون آن پیدا کنید. اما در غار کتله خور وجود دارد.

بعضی از قندیل هایی که از سقف آویزان هستند، به خاطر ناخالصی و ترکیباتی که در خود دارند، به رنگ های مختلف درآمده اند. بعضی دیگر هم که ناخالصی کمتری دارند، آهک شان بسیار خالص است و به همین دلیل به شکل بلورهای شیشه ای بسیار شفاف دیده می شوند.

قندیل های گل کلمی از منحصر به فردترین قندیل های غار هستند

تماشای قندیل ها موقعی که نور از میان شان عبور می نماید، واقعا تماشای است: می گویند انتهای غار کتله خور به غار علیصدر در همدان می رسد. اما کسی هنوز این مساله را ثابت ننموده. از هفت طبقه غار فقط چهار طبقه آن شناسایی شده است. تنها موجودی که می تواند در غار کتله خور زندگی کند، خفاش است. خفاش، پستانداری است که به شدت از نور گریزان است و تاریکی غار را خیلی دوست دارد.

سینمای سه بعدی

اما یک خبر خوش! بهتر است این خبر خوش را از زبان خود یوزباشی بخوانید: تا الان حدود 30 کیلومتر از غار شناسایی شده است. برای کسانی که بیماری دارند یا سن شان بالاست، امکان ویژه ای را در نظر گرفته ایم. قرار است برای اولین بار در کشور اولین سینمای سه بعدی در غار نصب شود و از بخش های شناسایی شده، صعب العبور و طبقات زیرین، فیلم برداری شده و برای بازتماشاماینده ها نمایش داده شود. برای تماشا این فیلم و تصاویر غار از منطقه ها صعب العبور، بازتماشاماینده ها باید از عینک های ویژه ای استفاده نمایند تا بتوانند منظره ها داخل غار را به شکل سه بعدی ببینند.

عروسی در غار

گرمابی ها، مرنام عروسی هم در این غار برگزار می نمایند. برایتان عجیب است؟ یوزباشی، در این باره می گوید که: خودم یکی از کسانی بودم که نه سال پیش جشن ازدواجم را در غار کتله خور برگزار کردم. وقتی این موضوع را با همسرم در میان گذاشتم، خیلی هم استقبال کرد. خیلی از مردم مرنام های شان را در این غار برگزار می نمایند.

تصور کنید عروس خانمی با یک لباس پر از چین و کفش های پاشنه بلند روی پستی، بلندی های غار که قطعا لباس سفیدش را کثیف می نماید، راه برود. اما حالا خیلی از عروس و دامادها به این رسم عادت نموده اند. گرمابی ها مرنام عروسی بچه ها شان را در سه روز برگزار می نمایند. بعدازظهر روز سوم، آقا داماد دست نوعروسش را می گیرد و همراه اعضای نزدیک خانواده به مدت یک ساعت به غار می روند و جشن را آنجا ادامه می دهند. از نظرمردم گرماب، برگزاری عروسی در غار برای عروس و داماد خوش یمن است.

این قندیل ها چون آهک بیشتری دارند در زمان تابش نور می درخشند

داستان مردان گمشده در غار کتله خور

روایت های جالبی درباره غار عجیب کتله خور وجود دارد. اما واقعی ترین داستان یا بهتر بگوییم حادثه این غار هفت طبقه و مرموز، برمی شود به سال 1330. به زمانی که آوازه این غار عجیب بین مردم پیچیده بود و همه درباره آن حرف می زدند. تنها رفتن به غاری که کسی از چم و خمش خبر نداشت، ریسک بالایی بود و ممکن بود به قیمت از دست دادن جان تمام شود. ولی شش نفر از اهالی کنجکاو روستای گرماب اعلام آمادگی کردند تا سر از راز این غار دربیاورند. به خصوص اینکه بین مردم شایعه شده بود که در این غار، طلسمی وجود دارد که به هیچ بنی بشری اجازه جست وجو نمی دهد.

شش ماجراجوی گزارش ما هم برای اینکه بفهمند واقعا این طلسم وجود دارد یا نه، با کمی آذوقه و آب و چراغ نفتی راهی غار شدند. این طور هم برنامه ریزی نموده بودند که صبح بروند و تا ظهر برگردند. اما این تجسس که قرار بود صبح تا بعدازظهر باشد، یک هفته به درازا کشید.

به طوری که همه فکر می کردند طلسم غار آنها را گرفتار نموده و همگی از بین رفته اند. داستان این شش نفر که الان سن و سالی ازشان گذشته و شاید هم فوت شده باشند را مجید یوزباشی روایت می نماید: زیبایی های غار، جست وجوگران حسابی مبهوت خودش نموده بود. آنها بی توجه به اینکه از دهانه ورودی غار چقدر دور شده اند، همین طور جلو می رفتند. برای محکم کاری هم روی قندیل ها را با زغال علامت گذاری می کردند تا زمان برگشت، راه را گم ننمایند. بعد از مقداری پیشروی کردن تصمیم گرفتند برگردند.

اما راه را گم کردند. ترس و اضطراب به جان گروه چنگ انداخته بود و فکر می کردند اسیر طلسم غار شده اند. اما ناامید نشدند و به حرکت شان ادامه دادند تا بتوانند راه خروج را پیدا نمایند. اما وارد هر معبر و دالانی که می شدند، به در بسته می خوردند. سه روز از روزی که وارد غار شده بودند، می گذشت اما هنوز نتوانسته بودند راه را پیدا نمایند: گم کردن راه خروج از یک طرف، تمام شدن آذوقه و نفت چراغ ها هم از طرف دیگر، اعصاب همه را حسابی به هم ریخته بود. سه روز شد پنج روز. اوضاع خیلی بدی بود.

همه خطر مرگ را بیخ گوش شان احساس می کردند. سرما و تاریکی غار آزار دهنده بود. فکری به فکر شان رسید. لباس های شان را سوزاندند تا با آتش آنها، هم سرمای غار را تحمل نمایند و هم راه خروج را پیدا نمایند. لباس ها که تمام شد، رفتند سراغ کفش های شان. کفش ها را به شکل نوارهای باریک بریدند و آنها را هم سوزاندند.

انتهای یکی از دالان های طبقه اول غار دهلیزی وجو دارد که کف آن اسکلت حیوان چهارپایی نقش بسته است و معلوم نیست به چه جانوری تعلق دارد

بی غذایی و ضعف بدنی، توان شان را از بین برده و نیمه جان گوشه ای افتاده بودند. نه لباسی داشتند که از سرمای غار در امان باشند، و نه کفشی که با آن راه بروند. شبح مرگ بالای سر مردان جست وجوگر پرسه می زد: از سویی دیگر در روستای گرماب غوغایی بود. بعد از یک روز وقتی خبری از ماجراجویان نشد، خانواده و بستگان شان به این نتیجه رسیدند که طلسم غار آنها را اسیر نموده و دیگر برنمی گردند.

اما نمی توانستند دست روی دست بگذارند. فکری به فکر اهالی رسید. همه طبل و دهل و هر وسیله صداداری که می توانست صدا را به گوش گمشدگان برساند، با خود برداشتند و به غار رفتند. آنها جلوی در غار بر طبل و دهل های شان می کوبیدند و گروهی هم آغاز به جست وجو کردند، بالاخره کوشش ها بعد از یک هفته نتیجه داد و اهالی گروه شش نفره را در حالی که رو به مرگ بودند، پیدا کردند.

خرافاتی درباره غار کتله خور

به گفته یوزباشی، خرافات زیادی درباره غار کتله خور در میان مردم وجود دارد: مثلا می گویند درویشی از اصفهان به گرماب آمد و از یکی از اهالی منطقه پرسیده که در شهر شما غاری به نام کتله خور وجود دارد؟ فرد گرمابی هم گفت بله و تصمیم گرفت تا با درویش همراه شود و به غار برود تا ببیند موضوع از چه قرار است. درویش از او پرسید سواد داری؟ آن فرد جواب می دهد که نه، در حالی که سواد داشته. درویش و شخص گرمابی با هم به غار می روند. درویش از جیبش کتابی درمی آورد و وردهایی را می خواند.

فرد گرمابی هم زیر لب تکرار می نماید. یک دفعه جمجمه ای ظاهر می شود. جلو می آید. درویش با جمجمه حرف می زند. دوباره دعایی می خواند و جمجمه، پی کارش می رود. وقتی درویش و فرد گرمابی به خانه برمی گردند، درویش به او می گوید اینجا طلسم دارد و تا جایی که می توانید، به آنجا نزدیک نشوید. گرمابی می پرسد با آن کله چه صحبتی کردید؟ با این سوال درویش مچ فرد گرمابی را می گیرد و می گوید تو که گفتی سواد نداری؟

او هم می گوید بله، ندارم. درویش جواب می دهد اگر سواد نداشتی و آن دعاها را نمی خواندی، نمی توانستی کله را ببینی. یکی دیگر از خرافاتی که درباره غار کتله خور وجود دارد، این است که مردم می گویند در زیر کوه کتله خور، کوه دیگری وجود دارد که تمامش از آرد سفید ساخته شده است.

یا اینکه دریاچه ای دارد که آبش خیلی گوارا و شفاف است و کناره و انتهای این دریاچه اصلا دیده نمی شود. یا می گویند در وسط غار، کوه های بلندی وجود دارد و در شکاف یکی از این کوه ها، حفره کوچکی وجود دارد که از درون آن حفره، دریای خیلی وسیعی دیده می شود.